Psikolojik dayanıklılık için, zorluklar ve stresli yaşam olaylarında kişinin uyum sağlama, başa çıkma, toparlanma ve gelişmeye devam etme kapasitesi diyebiliriz. ‘Resilience’ın karşılığı olarak yerli literatürde yılmazlık, psikolojik sağlamlık, psikolojik dayanıklılık, psikolojik esneklik gibi farklı isimler kullanılıyor. ‘Dayanıklı’ deyince akılda daha sert, katı bir algı oluşabilir, ancak bunun tersine, dağılmayacak kadar sağlam, kırılmayacak şekilde ‘esnek’ olan ve şeklini koruyabilen varlıkları anımsatır.
Kalıtım ve zeka, psikolojik dayanıklılığın önemli belirleyicileri olmakla birlikte sosyal beceriler, problem çözme becerileri, öz denetim gibi kişisel kaynakların gücünden önemli ölçüde faydalanılıyor. Özellikle erken dönem travmatik yaşantılar, bu kapasitenin kullanılmasına set oluşturabilir. Psikolojik dayanıklılığın, kişisel özelliklerden potansiyel olarak etkilene, ancak geliştirilebilir bir kavram olduğu düşünülmektedir. Nasıl geliştirilebileceği ise kişinin kendi özelliklerine ve daha 'dayanıklı' olmak için hangi yönünü geliştirebileceğine bağlı diyebiliriz. Daha iyi anlamak için, bu kavramı karşılayan kişilerin ortak özelliklerine bakalım.
Shahram Heshmat’ in “The 8 key elements of resilience-A roadmap for developing mental resilience skills” başlıklı yazısında, psikolojik dayanıklılığın 8 temel unsurunu sunduğu bölümü özet bir şekilde sizlerle paylaşmak istiyorum.
Psikolojik Dayanıklılığın 8 temel unsuru
1. Anlamlı bir amaç peşinde koşuyor olmak
Psikolojik olarak daha esnek ve dayanıklı kişiler, bir yaşam amacına kendilerini adamışlardır. Amaca sahip olma hissi, zorluklar karşısında daha uzun vadede dayanma gücü verir, daha az endişe ve stres yaşamayı sağlar.
2 .Zorlukları birer ‘meydan okuma’ olarak düşünmek
Psikolojik dayanıklılık, esnek ve yaratıcı bir bakış açısı gerektirir. Eski inançlar, yeni deneyim ve fikirler ışığında incelenmelidir. Kişinin temel varsayımlarını sarsan büyük yaşam mücadeleleri, olumlu psikolojik değişimlere yol açabilir.
3. Bilişsel esneklik
Psikolojik dayanıklılığı olan insanlar, düşünme ve strese tepki verme konusunda esnek olma eğilimindedir. Bilişsel esnekliğin önemli bir bileşeni; durum, korkutucu veya acı verici olsa bile durumun gerçekliğini kabul etmektir. Kabul, son derece stresli durumları tolere etme yeteneğinde önemli bir bileşendir. Kaçınma ve inkar, insanlara geçici olarak yardımcı olabilecek, en yaygın karşı üretken başa çıkma stratejileridir ancak büyümeye yardımcı olmaz.
4. Acılardan büyüyerek çıkmak
Dayanıklı insanlar da sıklıkla başarısızlıkla kafa kafaya karşılaşmaktadır ve bunu öğrenme, büyüme fırsatı olarak kullanmaktadır. Duygusal acı veren herhangi bir deneyimi, gelecekteki acılarla daha iyi başa çıkma becerisini geliştiren bir fırsat olarak kullanabilir.
5. Korkuya rağmen cesur davranmak
Cesaret, korku hissetmeme değil korkuya rağmen cesur davranmaktır. Cesaret, kişinin yıkıcı alışkanlıklarıyla yüzleşme gücüdür. Sıkıntı karşısında ilerleyenler iç güçlerini artırır.
6. Duygu düzenlemesi
Düşünce, inanç ve değerlerimiz duygusal yaşamlarımızı şekillendirir. Hepsi olmasa da düşüncelerimizin çoğu bize bağlıdır. Düşünce akışını yönetme yeteneği ve geleceği gözünde canlandırma kapasitesi mutluluğumuza katkıda bulunur.
7. Kontrol sahibi hissetmek
Kontrol hissi (örn; baş edebilirim), psikolojik dayanıklılığın önemli bir unsurudur. Bağımsız hareket etme ve yaşamını şekillendirme kapasitesini ifade eder. İşlerin bizim kontrolümüzün ötesinde olduğuna inanmak çaresizlik duygusunun başlıca sebeplerindendir.
8. Sosyal destek
Dayanıklı kişiler, sosyal destek ağlarından güç alırlar. Ayrıca, başkalarına sosyal destek sağlarlar. Sosyal desteğin varlığı, kaygı ve stresi azaltır.
Kaynak: Heshmat, S. (2000). The 8 key elements of resilience-A roadmap for developing mental resilience skills. Psychology Today, 11.05.2020 tarihinde https://www.psychologytoday.com/us/blog/science-choice/202005/the-8-key-elements-resilience adresinden ulaşıldı
Comments